بررسی موانع جذابیت حمل و نقل ریلی کالا در کشور و ارائه راه‌کارهایی برای ارتقای آن

نوع مقاله : پژوهشی (توصیفی- تحلیلی)

نویسندگان

1 دانشیار موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی

2 استادیار موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی

چکیده

توسعه حمل‌ونقل ریلی در کشور پهناوری چون ایران، به جهت مزایای آن در کاهش مصرف سوخت و آثار زیست‌محیطی ناشی از حمل بار در جاده‌ها، کاهش تصادفات و تلفات جاده‌ای و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل بار، اهمیت ویژه‌ای دارد. چنانچه در برنامه پنج‌ساله ششم توسعه، حمل‌ونقل ریلی به‌عنوان یکی از موضوعات اصلی مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس هدف‌گذاری‌ها، سهم ریل در حمل بار باید تا سال 1404 به 30 درصد برسد. یکی از مهم‌ترین موانع بر سر راه تحقق این امر، عدم برخورداری حمل‌ونقل ریلی بار از جذابیت کافی در نزد صاحبان کالا علیرغم وجود پتانسیل‌های قابل توجه در بخش ریلی است. به‌طوری که هم‌اکنون بیش از 90 درصد تناژ جابه‌جایی کالا از طریق شبکه جاده‌ای صورت می‌گیرد. پژوهش حاضر به بررسی مهم‌ترین موانع جذابیت حمل‌ونقل ریلی با تاکید بر حمل بار می‌پردازد. در این راستا، ابتدا عوامل تأثیرگذار بر جذابیت این بخش برای صاحبان کالا تحلیل شده و سپس مهم‌ترین مشکلات به تفکیک سطوح کلان و گروه‌های کالایی منتخب احصا شده است. در نهایت راه‌کارهای پیشنهادی برای رفع این مشکلات ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Barriers to the Attractiveness of Rail Freight Transportation in Iran and Providing Solutions for Them

نویسندگان [English]

  • Elnaz Miandoabchi 1
  • Zahra Aghajani 2
1 Faculty Member, Institute for Trade Studies and Research
2 Faculty Member, Institute for Trade Studies and Research
چکیده [English]

The development of rail transportation in a vast country like Iran is a crucial due to its potential role in reducing fuel consumption, environmental effects, causalities, and finally reducing the transportation costs, which is mainly caused by the road as the dominant transport sector in the country. Because of the importance of rail transport, it has been included as one of the pivotal issues in the sixth national development plan. According to the targets, the share of rail in goods transport must reach 30 percent, by the year 1404. Despite the advantages and potentials of rail transport, it is not sufficiently attractive for businesses, so that more than 90 percent of goods tonnage is carried by road. In this regard, the present study provides an overview of Iran's rail transport sector, analyzes the determining factors of rail freight transport attractiveness, identifies the major problems and challenges at macro level and at level of the selected goods categories, and finally devise solutions for them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Logistics / Transport / Rail
 
اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران (1395). نشست تخصصی بررسی راهکارهای مناسب جهت توسعه سیستم حملونقل (جادهای، ریلی) در افق 1404 بخش معادن و صنایع معدنی کشور.
اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران (1398). سهم حمل ریلی کشور رشد نکرده است.
البدوی، امیر و همکاران (1393)، «برنامه تحول راهآهن جمهوری اسلامی ایران»، طرح پژوهشی مصوب دانشگاه تربیت مدرس.
انجمن صنفی شرکتهای حملونقل ریلی و خدمات وابسته (1396). تحلیل روند تغییرات کرایه حمل ریلی و جادهای.
بابایی، مجید (1397)، «یک اشتباه استراتژیک»، هفتهنامه تخصصی حملونقل، شماره 170، 1 مرداد 1397، ص 7.
بازدار اردبیلی، پریسـا و عباس شـاکری (1393)، «طراحـی نهـاد مسـتقل تنظـیم مقـررات و کنترل بازار در بخش حملونقل ریلی: مطالعه موردی ایران»، شـانزدهمین همـایش بـینالمللی حملونقل ریلی، مهر 1393، مرکز همایشهای رازی.
بازدار اردبیلی، پریسـا؛ هادی گنجیزهرایی و پیمان پژمانزاد (1398)، «بررسی سهم ترانزیت در بخش حملونقل ریلی کشور از بازارهای منطقهای و بینالمللی»، فصلنامه علمی جاده، سال هفدهم، شماره 100، پاییز 1398، ص 16-9.
ترکمانیپور، حدیث (1397)، «نقشه نهادی بازیگران صنعت حملونقل ریلی»، ماهنامه ندای حملونقل ریلی، شماره 38، دی 1397، ص 41-39.
خرسندی، مهدی (1398)، «گزارش فراتحلیل (2)-چالشهای حملونقل حوزه ریلی»، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، اردیبهشت 1398، شماره مسلسل 16412.
رحمانی، بهروز (1394)، «برآورد بار ریلپسند جادهای کشور در ۱۰۰ سناریو»، چهارمین کنفرانس بینالمللی پیشرفتهای اخیر در مهندسی راهآهن، اردیبهشت 1394، دانشگاه علم و صنعت ایران.
زاوه، فخرالدین رضایی و هادی گنجی رضایی (1398)، «تدوین برنامه راهبردی برای بهبود بهرهبرداری از ظرفیتهای ترانزیت ریلی ایران بر مبنای تحلیل SWOT»، فصلنامه علمی پژوهشنامه حملونقل، دوره 16، شماره 2، شماره پیاپی 59، تابستان 1398، ص 15-1.
زمانیان، علیرضا (1398)، «راهآهن از زیر بار حمل مواد پتروشیمی شانه خالی میکند»، دوماهنامه ندای حمل‌‌ونقل ریلی، شماره 42، دی 1398، ص 31-30.
سازمان توسعه و نوسازی معاون و صنایع معدنی و شرکت فولاد ایران (1397). مطالعات جامع فولاد کشور (پایش سال 1397).
سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (1398). پیشنویس سند توسعه صنعت ناوگان ریلی.
شرکت راهآهن جمهوری اسلامی ایران (1398)، آمار راهآهنهای عضو اتحادیه بینالمللی راهآهنها (UIC) در سال 2018.
عظیمزاده آرانی، محمد و فرشاد مومنی (1396)، «نهادها و ابزارهای تنظیمگری و جایگاه آن در صنعت حملونقل ریلی؛ درسهایی برای ایران»، پژوهشنامه اقتصادی، سال هفدهم، شماره 3، شماره پیاپی 66، پاییز 1396، ص 123-97.
مجیدی، راضیهسادات؛ محمد میرهای و سیدعباس احمدی (1396)، «تدوین راهبردهای توسعه حملونقل ریلی در ایران»، فصلنامه مجلس و راهبرد، دوره 24، شماره 89، بهار 96، بهار 1396، ص 104-81.
میاندوآبچی، الناز و زهرا آقاجانی (1399)، «نحوه کاهش بهای تمام شده حمل و نقل ریلی»، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
ناصریان، سید مجتبی؛ سید مرتضی ناصریان و احمد اسماعیلی (1398)، «مطالعات بازنگری و ارتقای ترابری ریلی و قوانین ذیربط»، معاونت امور زیربنایی و تولیدی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
Global Mass Transit Report (2017), https://www.globalmasstransit.net/archive.php?id=24558.