تحلیل حقوقی موضوع و طرفهای معامله در قراردادهای آتی با تاکید بر مدیریت ریسک

نوع مقاله : پژوهشی (توصیفی- تحلیلی)

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق خصوصی و اقتصادی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری مدیریت قراردادهای بین المللی نفت و گاز، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

چکیده

ابتنای قراردادهای آتی بر محاسبات نسبتاً پیچیده و نوسانات اقتصادی و رفتار بازار و معامله گران، ایجاب میکند که قراردادهای مذکور از ساز و کار مشخص و منقحی برای انعقاد و اجرا بهرهمند باشند. به دیگر سخن، باید اصول مدیریت ریسک بهعنوان یکی از ارکان اساسی تشکیل و اجرای قراردادها به درستی تبیین و نظاممند گردد. به این منظور، از امکان و ظرفیت بورس بهعنوان کارآمدترین عرصه و ابزار انجام چنین معاملاتی، استفاده میشود. بر این اساس بررسی موضوع و طرفهای معامله با نظرداشت ویژگیهای قراردادهای آتی و محیط ارائه و اعمال آن(بورس) از منظر مدیریت ریسک اهمیت زایدالوصفی مییابد.
نویسندگان به این نتیجه رسیدهاند که اولاً تبیین روشنِ ماهیت موضوع و طرفهای قراردادهای آتی و زدودن هر نوع زنگار ابهام در ماهیت و تعاریف موضوع و نیز ماهیت طرفهای قراردادهای آتی علیالخصوص ماهیت طرف سوم قرارداد (کارگزار) میتواند باعث مدیریت بهینه تر ریسک گردد، ثانیاً؛ در تحلیل موضوع و اطراف معامله در قراردادهای آتی نمیتوان صرفاً به قواعد عام قانون مدنی بسنده و آنها را در قالب یکی از عقود معین گنجاند، متقابلاً نمیتوان همه موارد مطروحه را به ماده 10 قانون مدنی احاله کرد. نویسندگان پیشنهاد دادهاند جهت بهبود مدیریت ریسک در قراردادهای آتی؛ میزان تعهدات، مسئولیتها و ماهیت حقوقی اطراف قرارداد در مقابل یکدیگر و در ارتباط با بورس، به درستی تبیین و بهطور دقیق مشخص و تصریح گردد، از سوی دیگر پیشنهاد دادهاند در مواقعی که تردیدی در تبیین حقوقی موضوع و ماهیت طرفهای قراردادهای آتی وجود دارد میتوان با نظر داشت مدیریت ریسک، آن نوع از تاسیسات و نهادهای حقوقی را برگزید که منتج به مدیریت بهینه تر ریسک گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legal Analysis of the Subject and the Parties of the Transaction in Futures with an Emphasis on Risk Management

نویسندگان [English]

  • mohammadmahdi hajian 1
  • Zahra Ahmadi 2
1 : Assistant Professor, Department of Law, Allameh Tabatabai University, Tehran, IranAssistant Professor, Department of Law, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
2 PhD Student in International Oil and Gas Contract Management, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Futures contract are based on relatively complex calculations and economic fluctuations and market behavior, and traders require these contracts to have a clear and explicit mechanism for concluding and enforcing them. In other words, the principles of risk management as one of the basic pillars of the formation and implementation of contracts must be properly explained and systematized. For this purpose, the possibility and capacity of the stock exchange is used as the most efficient field and tool for performing such transactions. Accordingly, the study of the subject and the surroundings of the transaction, taking into account the characteristics of future contracts and the environment of presentation and application from the perspective of risk management, becomes extremely important. The authors conclude that, first, the specific conditions and characteristics of the subject and the surroundings of the transaction in future contracts lead to optimal risk management. Second, in the analysis of the subject and the surroundings of the transaction in future contracts, it is not possible to suffice only with the general rules of civil law and include them in the form of a specific contract. Conversely, not all cases can be referred to Article 10 of the Civil Code .It seems that in order to improve risk management in futures contracts, the amount of liabilities, liabilities and legal nature around the contract against each other and in relation to the stock market, must be properly explained and specified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Transaction Subject and Parties
  • Futures Contract
  • Risk Management
ابراهیمی، محسن و علیرضا قنبری (1385)، «مدیریت ریسک نوسانات قیمت نفت در ایران»، نامه اقتصادی جلد 2، شماره 2.
اسکندری، حمید؛ انواری رستمی، علی‌اصغر و علی حسین‌زاده‌کاشان (1395)، «پوشش ریسک با استفاده از شاخص ترکیبی قراردادهای آتی»، مجله مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار.
اسکینی، ربیعا و بهنام فرید دل‌افروز  (1390)، «ساختار و ماهیت حقوقی حق‌العمل کاری»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 73.
الموتیان، مرضیه (1394)، «بررسی وصف تضمین شدگی قراردادهای آتی و تأثیر آن بر اعتبار قرارداد»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.
بهروزی، نیما (1392)، «ماهیت حقوقی کارگزاری بورس اوراق بهادار و مسئولیت‌های ناشی از آن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و فرهنگ.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388)، «دائره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت»، چاپ اول، تهران: گنج دانش.
حاجیان، محمد مهدی (1390)، «وضعیت حقوقی قراردادهای آتی در حوزه نفت و گاز»، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
چیت‌سازیان، مرتضی و مژگان نوع پرور (1395 )، «قراردادهای آتی در بورس اوراق بهادار»، مبانى فقهى حقوق اسلامى، سال نهم، شماره هفدهم.
درخشان، مسعود (1390)، «مشتقات و مدیریت ریسک در بازارهای نفت»، تهران: موسسه مطالعات بین‌الملل انرژی، چاپ دوم.
ستوده تهرانی، حسن (1398)، «حقوق تجارت»، جلد چهارم، تهران: نشر دادگستری، چاپ بیست و یکم.
شهیدی، سیدمرتضی (1396)، «قواعد حقوقی حاکم بر معاملات در بورس‌های کالایی»، تهران: نشر میزان، چاپ اول.
شهیدی، سید مرتضی و نصراله جعفری‌خسروآبادی (1396)، «ماهیت فقهی - حقوقی عمل کارگزاری در معاملات بورسی»، دو فصلنامه دانشنامه حقوق اقتصادی، سال بیست و چهارم، شماره دوازدهم.
صفایی، سید حسین (1399)، «حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها»، تهران، نشر میزان، چاپ سی و سوم.
فریدون، محدثه (1389)، «معاملات فضولی اوراق بهادار و آثار عدم تنفیذ مالک»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبائی.
قنبری، علیرضا (1385)، «تثبیت درآمدهای نفتی از طریق بازارهای آتی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا.
کاتوزیان، ناصر (1399)، «حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها»، تهران: گنج دانش، ج2، چاپ سوم.
کاویانی، کوروش (1398)، «حقوق شرکت‌های تجاری». تهران: میزان، چاپ ششم.
گروه نویسندگان، مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار. نهادهای مالی: راهنمای قانون بازار اوراق بهادار، ج 1 تهران، شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس، چاپ اول، 1389.
لافتن، تد (1383 )، «قراردادهای آتی»، برگردان: شرکت کارگزاری بانک صنعت و معدن،تهران: شرکت کارگزاری بانک صنعت و معدن. چاپ نخست.
مشهدی‌زاده، علیرضا (1395)، «بررسی حقوقی - فقهی قراردادهای آتی در بورس انرژی»، مبانى فقهى حقوق اسلامى، سال نهم، شماره هفدهم.
مشهدی‌زاده، علیرضا (1395)، «قراردادهای آتی و اختیار در بازارهای نفت خام»، تهران: مجد، چاپ اول.
معصومی‌نیا، غلام‌علی (1389)، «بررسی فقهی و اقتصادی ابزارهای مشتقه»، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،چاپ دوم.
هال، جان (1397)، «مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک»، برگردان؛ سجاد سیاح و علی صالح آبادی، تهران: بورس، چاپ اول.
David Kelly (2002), Ann Holmes, Ruth Hayward, Business Low, Cavendish, fourth edition.
Ehab M. M. INJADAT (2014), Futures and Forwards Contracts from Perspective of Islamic Law. .Journal of Economics and Political Economy .Volume 1 December Issue 2 .www.kspjournals.org.
Ehsan, Muhammad Asif (2014), "Futures Contracts in Islamic Finance: A Jurisprudential Analysis". Journal of Islamic Economic Banking. Vol:10. No:1.
Errera , Steven & Brown, Stewart L. (2002), Fundamentals of Trading  Energy Futures and Options,PennWell.
Kamali , Mohammad Hasheim (2003), Islamic Commercial Low,an Analysis of Futures and Options, Published by the Islamic Texts Society,Cambridge;UK.
Uddin, Md Akther (2016), Conventional Futures: Derivatives from Islamic Law of Contract Perspective The Global University of Islamic Finance.
Online at https://mpra.ub.uni-muenchen.de/70147/ MPRA Paper No. 70147, posted 22 Mar 2016 09:23 UTC