نگاشت بازاریابی اسلامی در کسب و کارهای ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه آزاد اسلامی یزد، یزد، ایران

چکیده

دین مقدس اسلام درباره تمام شئون زندگی، از جمله فعالیتهای تجاری و اقتصادی، قوانین و مقرراتی تعیین کرده و مدعی است که بهعنوان آخرین دین الهی، برای همه مشکلات بشر، در همه دورهها و اعصار، راهکار دارد. علیرغم تمامی این موارد، تاکنون بازاریابی اسلامی نتوانسته آنچنان که باید درونمایه کسب و کارها را مورد هدایت قرار دهد. لذا، این پژوهش دو هدف را در دست بررسی قرار داده است: نگاه جامع و بومی به مسأله بازاریابی اسلامی؛ و شناسایی فرایند ارتباط عوامل این نوع از بازاریابی. این پژوهش در یک فرایند سه مرحلهای تحلیل محتوا، تحلیل مدیریت تعاملی و نگاشت شناخت فازی به ترسیم مدل مفهومی عملکرد متغیرهای بازاریابی اسلامی میپردازد. روششناسی این تحقیق از هدف توصیفی و اکتشافی و از نظر ماهیت آمیخته؛ و جامعه آماری شامل: اسناد و مدارک و خبرگان آشنا به موضوع میباشد. با توجه به نتایج بهدست آمده، کارکرد بازاریابی اسلامی مبتنی بر سه مقوله اساسی: عوامل درون سازمانی، عوامل برون سازمانی و عوامل معنوی است که هر کدام متغیرهایی را دربرمیگیرند. عوامل معنوی نقش بسیار مهمی در بازاریابی اسلامی دارد و واسطه اصلی در تعامل بین عوامل درون و برون سازمانی تلقی میشود. موفقیت کارکردی بازاریابی اسلامی با توجه به ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران و مبنای آموزههای دینی، به همان اندازه که وابسته به قوانین حقوقی و نقشآفرینی عوامل محیطی و سیستمی است، باید دربرگیرنده روح اسلامی باشد. بر این اساس یکی از اصلیترین دلایل ناهماهنگی و کمبودهای موجود در ساختار کسب و کار در بازار ایران همین نادیدهانگاری قواعد اسلامی در امور اجرایی است که با اقدامات جزیرهای به غایت مورد انتظار منتج نمیشود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Islamic Marketing Map in Iranian Business

نویسنده [English]

  • Seyed Hassan Hataminasab
Department of Business Management, IAU of Yazd, Yazd, Iran
چکیده [English]

The holy religion of Islam, which had appearance more than 14 centuries ago and today has attracted more than one billion followers and believers, has set rules and regulations for all aspects of human life (such as: business and economic activities, and claims) and believe that as the last divine religion has a solution for all human problems, in all periods and ages. However, despite all this, the Islamic marketing approach has not been able to guide the business as it should. This research supply a mind map of the Islamic marketing variables based on a three-step process: content analysis (identifying the most important indicators of Islamic marketing), interactive management analysis (extracting variables) and fuzzy cognitive mapping (identifying the relationships between variables). The methodology of this research is descriptive and exploratory based on a mixed approach. The statistical population of this research is in three stages, respectively including: documents and experts familiar with the subject. According to the results, the function of Islamic marketing is based on three main categories: internal factors, external factors and spiritual factors, that each of them includes several variables. In this regard, the role of spiritual factors is very important and is considered the main mediator in the interaction between internal and external factors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Marketing / Content Analysis / Interactive Management / Fuzzy Cognitive Mapping (FCM)
اصغری، جمشید و صدیقه فقیه. ( 1387 ). «بررسی علمی و حقوقی بازاریابی شبکه‌ای»، تهران: مجد.
اعرابی، سید محمد و محمد آزادی. (1390). «تئوری بازاریابی»، تهران: مهکامه.
امیرشاهی، میراحمد؛ ناصر نقویان؛ سیدعلی علوی و مرجان پرورش محسنی. (1390). «درآمدی بر مبانی بازاریابی در اسلام، اندیشه مدیریت راهبردی»، دوره 5، شماره 2، صص. 273-221.
اورک، فرزانه و محمدعلی بابایی زکلیکی. (1394). «ارزیابی ارتباط بین قابلیت‌هـای بازاریابی و عملکرد سازمان در شرکت‌های تولیدکننده موادغذایی در شـهر تهـران». فصـلنامه مـدیریت برنـد، 2 (4)، صص. 147 -176.
بانشی، عبادالله؛ حمیدرضا بوستانی و مهدی ذکی. (1398). «واکاوی ابعاد بازاریابی داخلی از منظر اسلام و سنجش رابطه آن با قصد بازدید مجدد گردشگران اماکن مذهبی»، نشریه علمی مدیریت اسلامی، سال 27، شماره 1، صص. 140-115.
بحرینی‌زاده، منیجه و احمدالله یاری بوزنجانی. (1394). «بازاریابی با رویکردی اسلامی: بازنگری تئوری آمیخته بازاریابی، مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی»، دوره اول، شماره 3، صص. 196-169.
بهارستان، جلیل. (1383). «مطالعه تطبیقی مدیریت اسلامی و مدیریت رایج»، مدرس علوم انسانی، دوره 8،(36)، صص. 36-1.
جعفری، محمدرضا. (۱۳۹۳). «تلفیق آمیخته بازاریابی اسلامی و بازاریابی مدرن به‌عنوان استراتژی در کسب وکار»، همایش بین‌المللی مدیریت، تهران، موسسه سفیران فرهنگی مبین.
حاجی وند، مجتبی؛ سیدرضا سیدجوادین و مجید مختاریان‌پور. (1398). «اصول انسان شناختیِ مدیریت منابع انسانی اسلامی، مدیریت منابع در نیروی انتظامی»، بهار 1398، دوره 7، شماره 1، صص. 30-11.
حسن زاده، مهرداد. (1395). «بررسی عوامل مؤثر بر توسعه صادرات فرش دستباف در دوران اقتصاد مقاومتی با نگاهی به بازاریابی اسلامی»، فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری، دوره 12، شماره 30، صص. 26-31.
حسینی، میرزاحسن و فاطمه عیدی. (1398). «مدیریت بازاریابی با رویکرد اسلامی»، تهران: دانشگاه پیام نور.
حسینی، میرزاحسن؛ لطف‌الله فروزنده دهکردی و فاطمه عیدی. (1390). «ارائه چارچوب مفهومی در بازاریابی بر اساس مبانی اسلامی». اقتصاد اسلامی، سال 11، شماره 42، صص. 117-148.
حسینی کوهساری، سیداسحاق. (1392). «اربعین نگاری در فرهنگ اسلامی، حدیث و اندیشه»، شماره 15، صص. 57-27.
داوودی، زهره؛ میثم شیرخدایی و محسن نورایی. (1396). «باز تعریف تبلیغات تجاری از منظر اسلام با روش کیفی»، پژوهشهای اجتماعی اسلامی، دوره 23، شماره 114، صص. 142-117.
رضایی، حسین و مجید محمدشفیعی. (1388). «بررسی اعصار بازاریابی با رویکردی نوین به اخلاقیات بازاریابی»، بررسیهای بازرگانی، شماره 34، صص. 19-27.
رضایی‌زاده، محمود و محمدعلی تجریشی. (1379). «بازاریابی اسلامی»، تهران: کتاب مهربان.
ریشی، بیکرامجیت. (1397). «بازاریابی و رفتار مصرف‌کننده از دیدگاه اسلام»، تهران: فوژان.
السرحان، باکر احمد. (1394). «بازاریابی اسلامی»، مترجم: کامبیز حیدرزاده، مریم جابری، تهران: انتشارات سیته.
شعبانی‌نژاد، ا؛ فروغ نعمت‌اللهی و محمدرضایی. (1398). «تأثیر بازاریابی کارآفرینانه بر ارزش مشتری با نقش میانجی جهت‌گیری بازار در بنگاههای کوچک و متوسط»، مدیریت بازاریابی، دوره 94، شماره 45، صص. 73-89.
صنعتکار، حسن. (1391). «اخلاق در بازار»، قم: بوستان کتاب.
صنوبر، ناصر؛ محمدعلی متفکر آزاد و نسرین راضی. (1390). «ارزش‌های اسلامی در تصمیمات آمیخته بازاریابی». مدیریت فرهنگ سازمانی، سال 8، شماره 21، صص. 5-32.
طالبی، کامبیز؛ سیدهادی فرحزادی؛ سیدرضا حجازی و سیدمجتبی سجادی. (1398). «سازماندهی کسب‌وکار جدید: چه فعالیت‌هایی پیش‌سازمان را ایجاد می‌کنند؟»، توسعه کارآفرینی، شماره 43، صص. 101-120.
عابدی جعفری، حسن و الهام بزرگ حداد. (1394). «مروری بر مقاله‌های مدیریت اسلامی و مدل‌های آن»، النهج، شماره 47، صص. 61-86.
عیدی، فاطمه. (1394). «تبیین ارکان الگوی بازاریابی اسلامی»، اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)، دوره. 9، شماره. 1 (17)، صص. 58-25.
عیدی، فاطمه و میرزاحسن حسینی. (1391). «تبیین اصول اخلاق اسلامی در بازاریابی»، رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 19، صص. 110- 97.
عیدی، فاطمه و میرزاحسن حسینی. (1392). «ارزش‌های اخلاق اسلامی در بازاریابی»، راهبرد توسعه(34)، صص. 143-115.
غفازی، رحمان و یحیی رستم‌نیا. (1396). «الگوی اثرگذاری رهبری معنوی و انگیزش مبتنی بر معنویت بر عملکرد سازمانی»، مدیریت اسلامی، سال 25، شماره 1، 174-143.
فراتی، علی‌اکبر. (1387). «جستاری در کنیه و فرهنگ عربی اسلامی»، علوم حدیث، دوره 13، شماره 1 (47)، ص. 112-84.
قهرمانی، مسعود و بهروز عثمان‌زاده. (1398). «رابطه مدیریت اسلامی ایرانی و توسعه منابع انسانی با نقش میانجی شایسته سالاری و پاسخگویی»، مدیریت بهداشت و درمان (نظام سلامت)، دوره 10، شماره 3 (پیاپی 33)، 100-89.
کریپندورف، کلوس. (1390). «تحلیل محتوا: مبانی روش‌شناسی»، ترجمه: هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
کریمی، میلاد و حسین خنیفر. (1396). «بررسی تطبیقی تصمیم‌های آمیخته بازاریابی از دیدگاه اسلام و غرب»، مدیریت فرهنگ سازمانی، دوره 51، شماره 5، صص. 225-247.
لشکر بلوکی، مجتبی؛ سید حمید خداداد حسینی؛ سید محمود حسینی و حمیدرضا حمیدی‌زاده. (1391). «طراحی مدل فرایندی راهبرد پابرجا با استفاده از رویکرد ترکیبی». مجله اندیشه مدیریت راهبردی، شماره 6 (پیاپی 2)، صص. 151-121.
مارینوف، مارین. (1391). «بازارشناسی و تحلیل استراتژیک بازار کشورهای اسلامی»، مترجم: سجاد شمسی گوشکی، بهمن حاجی پور، سیدمهدی محمدی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
محمدپور، سروش. (۱۳۹۵). «تأثیر بازاریابی اسلامی در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی»، سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت و اقتصاد، تربت حیدریه، دانشگاه تربیت حیدریه.
نستروویچ، سدومیر. (1397). «بازاریابی اسلامی: درک محیط اجتماعی ـ اقتصادی، فرهنگی و سیاسی ـ حقوقی (مدیریت برای حرفه‌ای‌ها)». ترجمه: کمال قلندری، تهران: فوژان.
نظرپور، محمدنقی. (1389). «گستره اثرگذاری فرهنگ اسلامی بر توسعه اقتصادی، اقتصاد اسلامی»، دوره 10، شماره 38، صص. 200-175.
واعظی، سیدعلی و مهدی جلیلی‌مهربان. (۱۳۹۴). «اصول و ارکان مدیریت بازاریابی اسلامی، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، حسابداری و اقتصاد»، شیراز، موسسه عالی علوم و فناوری خوارزمی.
Ahmad Alserhan, Baker. (2016). The Principles of Islamic Marketing, Taylor & Francis.
Alam, Atia., (2018). Islamic Marketing, Society Publishing.
Alom, M., & Haque, S. (2011). Marketing: An Islamic Perspective. World Journal of Social Sciences. 1 (3): 71-81.
Arabu, S M., Azadi, (2011), Marketing Theory, Tehran: Mehkamah.
Guba, E., & Lincoln, Y. (1994). Competing paradigms in qualitative research, Handbook of qualitative research. London CA: Sage.
Jafari, Aliakbar., Sandikci, Özlem. (2016). Islam, Marketing and Consumption: Critical Perspectives on the Intersections, Taylor & Francis Group.
Jafari, Aliakbar., Sandıkcı, Özlem. (2016). The ont, ological pitfalls of Islamic exceptionalism: A re-inquiry on El-Bassiouny’s (2014, 2015) conceptualization of “Islamic marketing”, Journal of Business Research, Volume 69, Issue 3, pp. 1175-1181.
Melewar, T. C., Syed Alwi, S. F. (2017). Islamic Marketing and Branding, Taylor & Francis.
Newbert, S.L. (2007). Empirical research on the resource-based view of the firm: An assessment and suggestions for future research. Strategic Management Journal, 28 (2), 121-146.
Nurhazirah, Hashim., Muhammad Iskandar, Hamzah. (2014). 7P’s: A Literature Review of Islamic Marketing and Contemporary Marketing Mix, Social and Behavioral Sciences, Volume 130, pp. 155-159.
Sandıkcı, Özlem., Rice, Gillian. (2011). Handbook of Islamic Marketing, Edward Elgar Publishing.